Zmiana zasad zwrotu podatku VAT podróżnym

Szczególny charakter procedury TAX FREE polega przede wszystkim na tym, że dotyczy wyłącznie podróżnych spoza UE. Zatem zasady dotyczące zwrotu zwanego również turystycznym stosuje się tylko do osób fizycznych, których miejsce zamieszkania znajduje się poza terytorium UE. Należy zaznaczyć, iż kryterium kwalifikacyjnym co do możliwości zwrotu VAT jest miejsce zamieszkania, nie zaś obywatelstwo. Miejsce stałego zamieszkania podróżnego ustala się na podstawie paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Nie ma przy tym znaczenia miejsce faktycznego zamieszkania danej osoby, lecz formalny wpis do dokumentów.

Warto zwrócić uwagę na to, że kryterium miejsca zamieszkania ustalane jest na podstawie paszportu lub innego dokumentu, co jest wyjątkowym przypadkiem, ponieważ ilekroć w ustawie o VAT jest mowa o miejscu zamieszkania, ustawodawca nie wskazuje na jakiej podstawie należy to miejsce określić. Wadą przyjętego w systemie TAX FREE sposobu opartego na danych wynikających z paszportu jest to, że nie zawsze dokument ten zawiera informacje o miejscu zamieszkania. Można co prawda dokonać ustaleń na podstawie innego dokumentu, ale podróżny może nie mieć przy sobie innych dokumentów.

Prawo do otrzymania zwrotu VAT przysługuje w związku z zapłaceniem tego podatku przy nabyciu towarów na terytorium kraju, które w stanie nienaruszonym zostały wywiezione przez podróżnego w bagażu osobistym poza terytorium UE. Wywóz towarów do innego kraju członkowskiego uniemożliwia ubieganie się o zwrot zapłaconego podatku.

Warunek wywozu towarów w stanie nienaruszonym, nie musi oznaczać, że opakowanie, w którym znajduje się towar nie może być np. otwarte. Wydaje się, że chodzi tu raczej o to, aby towary nie nosiły śladów ich użytkowania. Co jednocześnie oznacza, że towar, który jest nierozpakowany, należy w każdym przypadku uznać za nienaruszony.

Istotny jest również sposób przewożenia zakupionych towarów. Podróżny może ubiegać się o zwrot podatku VAT od zakupu tych towarów, które wywozi w bagażu osobistym. Bagaż osobisty na potrzeby systemu zwrotu podatku podróżnym nie został zdefiniowany, jednak ustawodawca posługuje się tym pojęciem w art. 56 ust. 5 ustawy odnosząc się do zwolnień z tytułu importu towarów. Ustawodawca nie nakazuje tego wprost, ale definicja bagażu osobistego podróżnego znajdująca się w tym przepisie powinna mieć zastosowanie również w przypadku zwrotu VAT podróżnym.

Bagaż osobisty, zgodnie z art. 56 ust. 5 ustawy, to cały bagaż, który podróżny jest w stanie przedstawić organom celnym, wjeżdżając na terytorium kraju, jak również bagaż, który przedstawi on później organom celnym, pod warunkiem przedstawienia dowodu, że bagaż ten był zarejestrowany jako bagaż towarzyszący w momencie wyruszenia w podróż przez przedsiębiorstwo odpowiedzialne za jego przewóz. Bagaż osobisty obejmuje paliwo znajdujące się w standardowym zbiorniku dowolnego pojazdu silnikowego oraz paliwo znajdujące się w przenośnym kanistrze, którego ilość nie przekracza 10 litrów.

Zwrot podatku zapłaconego przez podróżnego przy nabyciu towarów na terytorium Polski dokonywany jest bądź przez sprzedawcę towaru, bądź przez podmiot, którego przedmiotem działalności jest dokonywanie takiego zwrotu, z którym sprzedawca podpisał stosowną umowę.

Aby podróżny mógł ubiegać się o zwrot podatku zapłaconego w cenie towaru, który następnie jest wywożony poza terytorium Wspólnoty, zakup musi być dokonany u zarejestrowanego podatnika VAT spełniającego warunki nałożone ustawą. Podatnik ten (sprzedawca) musi:

• być zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT,
   
• prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących,
   
• zawrzeć umowę z podmiotem uprawnionym do dokonywania zwrotów (chyba że zwrot ten będzie dokonywany bezpośrednio przez sprzedawcę),
   
• zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o funkcjonowaniu w systemie zwrotu VAT, a także o miejscu, gdzie podróżny może uzyskać zwrot, oraz przedłożyć kopie umów zawartych z podmiotami dokonującymi tego zwrotu,
   
• zapewnić podróżnym informację o zasadach zwrotu podatku w czterech językach (polskim, angielskim, niemieckim i rosyjskim),
   
• oznaczyć w szczególny sposób (uregulowany odrębnym przepisem) punkty sprzedaży znakiem informacyjnym o możliwości dokonywania zakupu, od którego przysługuje zwrot.

W sytuacji gdy zwrot podatku dokonywany jest bezpośrednio przez sprzedawcę, musi on dodatkowo w poprzednim roku podatkowym osiągnąć obroty w wysokości przekraczającej 400.000 zł i dokonywać zwrotu wyłącznie w stosunku do towarów nabytych u niego. Jeżeli w kolejnym roku podatkowym obroty sprzedawcy spadną poniżej 400.000 zł, może on nadal dokonywać zwrotu VAT od towarów nabytych w roku, w którym był jeszcze podmiotem uprawnionym.

Podmioty niebędące sprzedawcami mogą również dokonywać zwrotu, jednak pod znacznie bardziej zaostrzonymi warunkami. Aby móc dokonywać zwrotu podatku na rzecz podróżnych zagranicznych podmioty te muszą:

• legitymować się statusem spółki z o.o. lub akcyjnej, w której członkowie władz nie byli karani za przestępstwa skarbowe lub przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści materialnej,
   
• być co najmniej od 12 miesięcy zarejestrowanymi podatnikami VAT i nie mieć w tym okresie zaległości z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa oraz z tytułu składek ZUS, przy czym warunek ten uznaje się za spełniony również w przypadku gdy podmioty posiadały ww. zaległości i uregulowały je wraz z odsetkami za zwłokę w terminie 30 dni od dnia ich powstania,
   
• zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o zamiarze prowadzenia działalności w zakresie zwrotu,
   
• złożyć w urzędzie skarbowym kaucję gwarancyjną w wysokości 5 mln zł w formie depozytu pieniężnego, gwarancji bankowych lub co najmniej trzyletnich obligacji Skarbu Państwa,
   
• uzyskać od Ministra Finansów zaświadczenie o spełnieniu wszystkich ww. warunków; zaświadczenie to jest ważne nie dłużej niż 2 lata.

Sprzedawcy oraz podmioty dokonujące zwrotu podatku, mają prawo do pobrania od podróżnego prowizji od zwracanej kwoty podatku. Rozliczenia między podmiotem, który dokonał zwrotu, a sprzedawcą towaru regulują zawarte przez nich umowy.

Kaucja wpłacana przez podmiot, który będzie dokonywał zwrotów na rzecz podróżnych z krajów spoza Unii Europejskiej, podlega zwrotowi po zakończeniu przez niego działalności związanej z dokonywaniem zwrotów.

Zwrot podatku może być dokonany, jeżeli podróżny wywiózł zakupiony towar poza terytorium Unii Europejskiej nie później niż w ostatnim dniu trzeciego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonał zakupu.

Podstawą do dokonania zwrotu podatku jest przedstawienie przez podróżnego dokumentu wystawionego przez sprzedawcę, na którym urząd celny potwierdził wywóz towarów stemplem zaopatrzonym w numerator. Do dokumentu powinien być przymocowany wystawiony przez sprzedawcę paragon z kasy rejestrującej. Wywóz towaru powinien być potwierdzony na ww. dokumencie przez urząd celny po sprawdzeniu zgodności danych dotyczących podróżnego, zawartych w tym dokumencie z danymi zawartymi w przedstawionym paszporcie lub innym dokumencie stwierdzającym tożsamość.

W przypadku gdy podróżny opuszcza terytorium UE z terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium kraju, zwrot podatku przysługuje, jeżeli dokument, o którym mowa, został potwierdzony przez urząd celny, przez który towary zostały wywiezione z Unii Europejskiej.

Od 1 kwietnia 2013 r. funkcjonariusz potwierdza wywóz towarów, jednak nie musi każdorazowo badać, czy towary znajdują się w stanie nienaruszonym. Jest to związane ze zmianą wprowadzoną w art. 128 ustawy o VAT, z którego wynika obecnie, że urząd celny potwierdza wywóz towarów, jednak nie ma już warunku okazania przez podróżnego wywożonych towarów.

Urzędy celne mogą dokonywać kontroli wywożonych towarów na ogólnych zasadach, przewidzianych dla kontroli zgłoszeń celnych, bez konieczności przeprowadzania każdorazowo kontroli takich towarów (po dokonaniu rzetelnej analizy ryzyka, co do zasadności szczegółowej weryfikacji towarów).

Aby podróżny mógł ubiegać się o zwrot podatku VAT, minimalna kwota łącznej wartości zakupów wraz z podatkiem musi wynosić 200 zł.

Kwota ta określona została przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie minimalnej łącznej wartości zakupów, przy której podróżny może żądać zwrotu podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 68, poz. 362) i dotyczy jednego dokumentu i jednego paragonu.

Zwrot podatku dokonywany jest w złotych polskich. Podmiot uprawniony do dokonywania zwrotów, ma prawo do pobrania prowizji od dokonanego zwrotu, z której rozlicza się ze sprzedawcą.

Podróżny może otrzymać zwrot w formie wypłaty gotówkowej, polecenia przelewu, czeku rozrachunkowego lub karty płatniczej.

Minister Finansów - na podstawie art. 130 ust. 1 ustawy - został upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia:

• wzoru znaku informującego podróżnych o możliwości zakupu towarów w ramach TAX FREE;
   
• wzoru stempla, którym urząd celny potwierdza wywóz towarów;
   
• niezbędnych danych, które powinien zawierać dokument wystawiany przez sprzedawcę.

Ustawodawca nie określił wzoru dokumentu, jednak w rozporządzeniu wykonawczym z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie określenia wzorów: znaku informującego podróżnych o możliwości zakupu w punktach sprzedaży towarów, od których przysługuje zwrot podatku od towarów i usług, oraz stempla potwierdzającego wywóz towarów poza terytorium Unii Europejskiej, a także określenia niezbędnych danych, które powinien zawierać dokument będący podstawą do dokonania zwrotu podatku podróżnym (Dz. U. nr 68, poz. 361 ze zm.), znajdziemy informacje o tym, jakie dane powinny znaleźć się w dokumencie wystawianym przez sprzedawcę.

Z dniem 1 kwietnia 2013 r. wprowadzono zmiany w § 4 ww. rozporządzenia, które dotyczą informacji zawartych w dokumencie będącym podstawą dokonania zwrotu. Obecnie dokument ten musi zawierać:

• napis: "ZWROT VAT DLA PODRÓŻNYCH", a pod nim: "TAX FREE FOR TOURISTS";
   
• numer dokumentu;
   
• dane sprzedawcy: nazwę, adres, NIP;
   
• nazwę miejscowości i datę dokonania sprzedaży;
   
• nazwisko i imię podróżnego;
   
• adres podróżnego obejmujący: kraj, miejscowość, nazwę ulicy, numer domu, lokalu;
   
• numer paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość podróżnego oraz nazwę kraju, który wydał paszport lub inny dokument stwierdzający tożsamość podróżnego;
   
• nazwę sprzedanego towaru, miarę i ilość towaru, cenę jednostkową netto towaru, wartość netto towaru, stawkę i kwotę podatku od towarów i usług, wartość brutto towaru, kwotę podatku od towarów i usług ogółem oraz wartość brutto towarów ogółem;
   
• podpis podróżnego oraz czytelny podpis sprzedającego;
   
• informację: "Dokument stanowi podstawę do ubiegania się przez podróżnych niemających stałego miejsca zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej o zwrot podatku od towarów i usług od nabytych towarów, które w stanie nienaruszonym zostały wywiezione poza terytorium Unii Europejskiej - art. 126-130 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).";
• napis: "Potwierdzam tożsamość podróżnego oraz że towary wymienione w dokumencie zostały wywiezione poza terytorium Unii Europejskiej" oraz miejsce na podpis funkcjonariusza celnego i pieczęć "Polska-Cło";
   
• miejsce na stempel potwierdzający wywóz towarów poza terytorium Unii Europejskiej;
   
• formę dokonania zwrotu podatku od towarów i usług podróżnemu; w przypadku gdy zwrot podatku ma:
   
• zostać dokonany w formie wypłaty gotówkowej, należy zamieścić napis: "Zwrot podatku w kwocie…………………… zł……… gr otrzymałem (-łam)", a pod nim wskazać miejsce na wstawienie daty otrzymanego zwrotu podatku oraz podpis podróżnego,
   
• nastąpić w formie bezgotówkowej, należy podać, w jakiej postaci zwrot podatku ma nastąpić;
   
• miejsce na uwagi urzędowe.

Zmiany w dokumencie wystawianym przez sprzedawcę podróżnym polegają m.in. na wykreśleniu informacji o nazwie miejscowości i dacie dokonania wywozu towarów. Dane te są bowiem zawarte w stemplu potwierdzającym wywóz towarów.

Dokonano również modyfikacji napisu, który potwierdza tożsamość podróżnego oraz wywóz towarów poza UE przez funkcjonariusza celnego.

W tym samym rozporządzeniu z 28 marca 2011 r. w załącznikach znajduje się "Wzór znaku do oznaczania punktów sprzedaży towarów informującego podróżnych o możliwości zakupu towarów, od których przysługuje zwrot podatku od towarów i usług" oraz "Wzór stempla potwierdzającego wywóz towaru poza terytorium Unii Europejskiej na dokumencie będącym podstawą do zwrotu podróżnym podatku od towarów i usług".

Zgodnie z art. 129 ustawy o VAT, w przypadku gdy sprzedawca dokonuje dostawy towarów podróżnym spoza Wspólnoty z zastosowaniem procedury zwrotu podatku, stosuje on stawkę podatku 0%. Stawka ta nie ma jednak zastosowania w momencie sprzedaży, lecz dopiero po otrzymaniu dokumentu potwierdzającego, że zakupiony u niego towar został przez nabywcę wywieziony poza granicę Wspólnoty. Jeżeli dokument zostanie zwrócony do sprzedawcy przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, w którym dokonana była sprzedaż, w tej właśnie deklaracji wykazuje się sprzedaż opodatkowaną według stawki 0%.

Ze względu na możliwość dokonywania zwrotu w formie bezgotówkowej, w przepisie art. 129 znajduje się dodatkowy warunek stosowania 0% stawki VAT. W przypadku gdy zwrot podatku dokonany zostanie w formie polecenia przelewu, czeku rozrachunkowego lub karty płatniczej, podatnik powinien posiadać dokumenty, określone odrębnymi przepisami, potwierdzające dokonanie zwrotu kwoty tego podatku.

Brak potwierdzenia wywozu towaru poza granice Wspólnoty powoduje, że w rozliczeniu za miesiąc, w którym dokonano dostawy, jest ona opodatkowana według stawki krajowej (na podstawie ewidencji prowadzonej za pomocą kasy rejestrującej).

Otrzymanie dokumentów potwierdzających wywóz towarów poza terytorium Wspólnoty po upływie terminu do złożenia deklaracji za dany okres rozliczeniowy, nie później jednak niż przed upływem 10 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dokonano dostawy, upoważnia do dokonania korekty podatku należnego w deklaracji za okres, w którym podatnik otrzymał dokument.