VAT z tytułu użytkowania samochodów w orzecznictwie WSA

Obowiązujące od 1 kwietnia 2014 r. zasady odliczania podatku VAT związanego z zakupem i eksploatacją samochodów osobowych wywołują wiele sporów między podatnikami a organami podatkowymi. Do sądów administracyjnych coraz częściej trafiają sprawy dotyczące kwestii rozdzielenia użytkowania samochodów do celów służbowych i prywatnych. Poniżej prezentujemy wybrane, korzystne dla podatników orzeczenia dotyczące kwestii pełnego odliczenia VAT, w których sąd zakwestionował restrykcyjne stanowisko fiskusa.

Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 20 stycznia 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 1834/14 (orzeczenie nieprawomocne), którym uchylił interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 24 lipca 2014 r., nr IBPP2/443-374/14/BW uznającą, że dostęp do samochodu po godzinach pracy pozbawia podatnika pełnego odliczenia VAT.

Z przedstawionego przez podatnika stanu faktycznego wynikało, że prowadzi działalność gospodarczą polegającą na dystrybucji ulotek, gazetek oraz innych materiałów handlowych. Z uwagi na konieczność kontroli swoich pracowników i podwykonawców oraz szybką reakcję na nieprawidłowości, pracownicy wypełniający obowiązki o charakterze kontrolno-nadzorczym korzystają z samochodów, które są parkowane w rejonie miejsca ich zamieszkania. Podatnik zaznaczył, że przyjął regulamin korzystania z samochodów służbowych oraz zapewnił procedury, które wykluczają użycie samochodu do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

W zaskarżonej interpretacji Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach zajął stanowisko, konsekwentnie prezentowane przez organy podatkowe także w innych interpretacjach, zgodnie z którym skoro istnieje realna możliwość wykorzystania samochodów do celów prywatnych pracowników, nie jest możliwe pełne odliczenie podatku VAT.

W uzasadnieniu omawianego wyroku Sąd wskazał, że przepisy ustawy o VAT nie określają w jaki sposób podatnik ma zapewnić w swojej firmie wyeliminowanie użytku prywatnego samochodów dla celów pełnego odliczenia VAT. Sąd nie zgodził się z organem podatkowym, że parkowanie samochodu poza siedzibą firmy oznacza automatycznie, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu istotne jest, by możliwość parkowania pojazdu poza siedzibą firmy była uzasadniona specyfiką prowadzonej działalności, określoną w wewnętrznych regulacjach podatnika, a podatnik zapewni odpowiednie mechanizmy kontroli wykorzystania pojazdów przez pracowników wyłącznie dla celów związanych z działalnością gospodarczą.

W dalszej części uzasadnienia Sąd zakwestionował ogólnikowe stwierdzenie organu podatkowego, że w przedstawionej przez podatnika sytuacji brak jest obiektywnych możliwości wyeliminowania użycia samochodów do użytku prywatnego. Taka interpretacja przepisów ustawy o VAT przez organ podatkowy, prowadzi do wniosku, że sporne przepisy nigdy nie mogłyby być zastosowane. Sąd przyznał rację podatnikowi, że dopóki mamy do czynienia z tzw. "czynnikiem ludzkim" istnieje potencjalne zagrożenie, że samochód może zostać wykorzystany również do celów prywatnych.

Zdaniem Sądu, sporządzenie regulaminu obwarowanego sankcjami za jego nieprzestrzeganie, zapoznanie z nim użytkowników pojazdów, kontrola okresowa oraz kontrola w czasie rzeczywistym stanowią wystarczające i obiektywne środki dla zabezpieczenia wykorzystania przedmiotowych pojazdów do celów działalności gospodarczej.

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 25 maja 2015 r., sygn. akt I SA/Łd 435/15 (orzeczenie nieprawomocne), w którym zakwestionował niekorzystne dla podatnika stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi wyrażone w interpretacji podatkowej z 23 grudnia 2014 r., nr IPTPP4/443-672/14-5/BM.

We wniosku o interpretację podatnik zadał pytanie, czy w przypadku samochodów osobowych wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej, które będą dodatkowo odpłatnie udostępniane na rzecz własnych pracowników, można uznać, że będą one wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej. Zdaniem podatnika w opisanym stanie faktycznym, możliwe jest 100% odliczenie podatku naliczonego od wydatków związanych z tymi samochodami. Według podatnika opłaty wnoszone przez pracowników za korzystanie z samochodów osobowych będą stanowić jego wynagrodzenie. Tym samym odpłatne udostępnianie samochodów pracownikom będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi przyznał, co prawda że używanie samochodów przez pracowników do świadczenia usług na rzecz podatnika, jak i ewentualny wynajem samochodów pracownikom po godzinach pracy do celów prywatnych, na podstawie odpłatnej umowy, stanowią wykorzystanie pojazdów do działalności gospodarczej. Jednakże zdaniem organu podatkowego, wykorzystanie samochodów w celu realizacji ich obowiązków i wynajem tych samych samochodów pracownikom do wykorzystania w celach prywatnych nie pozwala na stworzenie jasnych i przejrzystych zasad, z których wynikałby brak możliwości użycia samochodów do celów prywatnych w czasie wykorzystywania ich do wykonywania obowiązków służbowych, np. dojazd do pracy z miejsca zamieszkania oraz powrót.

W uzasadnieniu wydanego wyroku Sąd zgadzając się z podatnikiem, stwierdził, że przedmiotowe usługi będą wykonywane w ramach działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, ponieważ za wynajem samochodu będzie pobierane wynagrodzenie. Zdaniem Sądu warunkiem dla pełnego odliczenia podatku VAT, jest zapewnienie przez podatnika stosownych procedur mających na celu wyeliminowanie niebezpieczeństwa wykorzystania samochodów do celów prywatnych zatrudnionych pracowników, również w czasie gdy samochody powinny być wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.

WSA w Łodzi orzekł, że organ podatkowy stwierdzając, że w przedstawionym przez podatnika stanie faktycznym nie ma obiektywnych możliwości wyeliminowania użycia samochodów do użytku prywatnego nie wskazał jednak jakie jeszcze, konkretne, inne niż opisane przez podatnika środki zabezpieczające i procedury powinny być podjęte w celu wykluczenia użycia tych samochodów do celów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zdaniem Sądu sporządzenie z pracownikami umów określających warunki, zasady i opłaty dotyczące korzystania z pojazdów, wprowadzenie u danego pracodawcy zasad używania samochodów do celów służbowych obowiązujących pracowników, nałożenie na pracowników obowiązku dokonywania wpisów w ewidencji przebiegu pojazdu, zawierającej dane wymagane ustawą o VAT oraz monitorowanie przez pracodawcę ilości zużytego paliwa (np. poprzez karty paliwowe) – stanowią wystarczające i obiektywne środki dla zabezpieczenia wykorzystania przedmiotowych samochodów do celów działalności gospodarczej.

Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 26 marca 2015 r., sygn. I SA/Po 1123/14 (orzeczenie nieprawomocne), przychylając się do stanowiska przedstawionego przez podatnika we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej.

W opisie zdarzenia przyszłego podatnik wskazał, że prowadzi działalność w zakresie sprzedaży hurtowej i detalicznej pojazdów samochodowych, a także wynajmu i dzierżawy samochodów osobowych i furgonetek. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnik dokonuje napraw w pojazdach swoich klientów i na czas ich trwania zawiera z nimi umowy najmu samochodów zastępczych. Udostępniane klientom pojazdy są niejednokrotnie przemieszczane do miejsca zamieszkania klienta (tak aby umożliwić mu dostęp do pojazdu) lub do miejsca zdarzenia, w którym powstała szkoda. Pracownicy podatnika są uprawnieni do korzystania z pojazdów wyłącznie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, w szczególności do prowadzenia pojazdu do miejsca wskazanego przez klienta. Wątpliwości podatnika dotyczyły prawa do odliczenia 100% kwoty VAT od wydatków związanych z pojazdami zastępczymi oraz obowiązku prowadzenia dla nich ewidencji przebiegu.

W zaskarżonej interpretacji organ podatkowy wskazał, że obowiązek prowadzenia ewidencji został wyłączony m.in. w przypadku wykorzystywania pojazdu samochodowego wyłącznie do jednej z następujących czynności stanowiących przedmiot działalności gospodarczej podatnika: odprzedaży pojazdu, oddania w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu, itp. Zdaniem fiskusa zwolnienie z obowiązku prowadzenia ewidencji nie obejmuje sytuacji, gdy pojazdy są wykorzystywane – choćby przejściowo – do innych celów (np. jazda próbna, użytek służbowy podatnika itp.). Zatem w odniesieniu do pojazdu, który np. jest przeznaczony do oddania w odpłatny najem/dzierżawę, ale przed jego dokonaniem jest wykorzystywany przez podatnika jako pojazd zastępczy, nie może być zastosowane zwolnienie z obowiązku prowadzenia ewidencji.

Podatnik może skorzystać z odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki związane z zastępczymi pojazdami samochodowymi, o ile spełni obowiązek prowadzenia w odniesieniu do tych pojazdów ewidencji ich przebiegu.

Nie zgadzając się z tym stanowiskiem, Sąd dokonując odmiennej interpretacji przepisu art. 86a ust. 5 pkt 1 lit. c) ustawy o VAT stwierdził, że w odniesieniu do odliczenia podatku naliczonego związanego z nabyciem samochodów przeznaczonych wyłącznie do oddania w odpłatne używanie na podstawie umów podatnik nie będzie zobowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Zdaniem Sądu fakt przemieszczania przez pracowników podatnika samochodów przeznaczonych wyłącznie na wynajem, z jednego oddziału do drugiego, mając na uwadze, że przemieszczenie to związane jest z udostępnieniem tych samochodów osobom je wynajmującym, nie może uzasadniać odmowy odliczenia pełnego odliczenia VAT.