Jak korzystnie wycofać samochód z firmy?

Obecnie sprzedaż samochodów wykorzystywanych do działalności opodatkowanej VAT podlega opodatkowaniu VAT. Nie ma w tym przypadku znaczenia fakt, ile podatku odliczył podatnik przy jego nabyciu. Jeśli jednak od zakupu samochodu podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT, korzystniejsze okazać się może jego wycofanie z działalności gospodarczej i przekazanie na potrzeby osobiste.

Sprzedaż samochodu

Na podstawie obecnie obowiązującego art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, zwolniona z VAT jest dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do odliczenia VAT. Jednym z warunków skorzystania z tego zwolnienia jest zatem wykorzystywanie składnika majątku do czynności zwolnionych z VAT.

Jednocześnie obecnie nie obowiązuje już zwolnienie z VAT stosowane przy sprzedaży samochodów, przy nabyciu których podatnikowi przysługiwało ograniczone prawo do odliczania VAT (np. 60% VAT, nie więcej niż 6.000 zł).

Tak więc jeśli zakupiony samochód nie był wykorzystywany wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, to jego sprzedaż będzie opodatkowana VAT - nawet gdy podatnik nie miał prawa do odliczenia VAT przy jego nabyciu.

Warto w tym przypadku podkreślić, że od 1 kwietnia 2014 r. ustawodawca wprowadził przepisy dotyczące systemu korekt, który stosowany jest w sytuacji, gdy w okresie korekty nastąpi sprzedaż samochodu, przy nabyciu którego podatnikowi przysługiwało ograniczone prawo do odliczenia VAT. Jeżeli zatem od zakupu pojazdu podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia 60% kwoty VAT (nie więcej niż 6.000 zł lub odpowiednio 50%, nie więcej niż 5.000 zł - dotyczy samochodów nabytych przed 1 kwietnia 2014 r.), w przypadku sprzedaży tego pojazdu podatnik może odzyskać część nieodliczonego wcześniej podatku. Okres korekty w tym przypadku wynosi 60 miesięcy (lub 12 miesięcy - przy samochodach o wartości początkowej nieprzekraczającej 15.000 zł), licząc od miesiąca zakupu samochodu.

Nieodpłatne przekazanie samochodu

Przez odpłatną dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności przekazanie na jego potrzeby osobiste oraz wszelkie inne darowizny, jeżeli przysługiwało mu, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).

W sytuacji gdy podatnik zamierza sprzedać samochód, przy nabyciu którego nie przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT, może rozważyć najpierw wycofanie tego pojazdu z działalności i przekazanie na potrzeby osobiste, bowiem czynność ta, co do zasady, nie podlega VAT.

Jednak należy podkreślić, że w przypadku, gdy podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT przy nabyciu samochodu, ale przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT przy nabyciu do niego części składowych, może w takiej sytuacji wystąpić obowiązek wykazania VAT należnego.

Przepisy o VAT nie definiują pojęcia "część składowa". W broszurze informacyjnej zatytułowanej "Najważniejsze zmiany w podatku od towarów i usług od dnia 1 kwietnia 2013 r.", Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że przy definiowaniu części składowej można posiłkować się definicją zawartą w Kodeksie cywilnym. Zdaniem resortu częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Nie będą zatem spełnione przesłanki do opodatkowania w przypadku, gdy wymienione towary będą uznawane za przynależności, przez które zgodnie z Kodeksem cywilnym rozumie się rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. Częścią składową samochodu, zdaniem Ministerstwa Finansów, może być akumulator, silnik czy opony. Jak podkreśla resort, aby ocenić, czy w przypadku wycofania samochodu z działalności gospodarczej i przekazania go na cele prywatne będziemy mieć do czynienia z czynnością podlegającą VAT, należy przede wszystkim zbadać, czy zamontowanie części składowych w samochodzie:

nastąpiło w rezultacie dostawy towarów czy świadczenia usług, bowiem tylko w przypadku, gdy miała miejsce dostawa towarów, spełniona jest przesłanka do ewentualnego opodatkowania,
wpłynęło na trwały wzrost wartości samochodu.

Podstawę opodatkowania nieodpłatnego przekazania towaru ustala się zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT. Jest to cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy (nieodpłatnego przekazania) tych towarów. Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w przypadku nieodpłatnego przekazania towaru, przy nabyciu którego nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT, ale prawo to przysługiwało od zakupu części składowych, podstawą opodatkowania jest cena nabycia części składowej (a nie cena całego towaru), określona w momencie nieodpłatnego przekazania towaru (czyli uwzględniająca ich realną wartość w momencie tego przekazania).

Przykład 1

W październiku 2012 r. podatnik nabył samochód osobowy o wartości netto 100.000 zł plus VAT 23.000 zł. Z tytułu tego nabycia odliczył 6.000 zł (60% kwoty podatku, nie więcej niż 6.000 zł). W grudniu 2014 r. podatnik sprzedał ten samochód. Sprzedaż tę opodatkował 23% VAT. Okres korekty w tym przypadku upływa z końcem września 2017 r. Podatnik ma prawo odzyskać część nieodliczonego VAT od zakupu tego samochodu. Korekta VAT zwiększająca podatek naliczony za 34 miesiące pozostałego okresu korekty wyniosła 9.633 zł, tj.: [17.000 zł (kwota nieodliczonego VAT od zakupu) × 34/60].

W rozliczeniu za grudzień 2014 r. podatnik dokona korekty zwiększającej VAT naliczony o kwotę 9.633 zł.

Ta sama zasada obowiązywałaby, gdyby podatnik samochód ten wycofał z działalności i przekazał go na potrzeby osobiste (przekazanie to podlegałoby opodatkowaniu 23% VAT).

Przykład 2

W 2013 r. podatnik kupił samochód osobowy. Przy jego nabyciu nie przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT. Podatnik jednak odliczał VAT od zakupu części do tego samochodu i usługi naprawy. Jeśli podatnik samochód ten zdecydowałby się sprzedać, czynność tę musiałby opodatkować 23% VAT.

Jeśli natomiast samochód ten wycofałby z firmy i przekazał na cele osobiste, czynność ta generalnie nie podlegałaby opodatkowaniu VAT. Jeżeli jednak podatnik poniósł wydatki na nabycie części składowych do tego samochodu (np. silnik), które spowodowały wzrost jego wartości, przy wycofaniu powinien wykazać VAT należny od wartości rynkowej tej części, tj. uwzględniającej jej zużycie.

Natomiast jeżeli podatnik ponosił inne wydatki (np. na usługi mechanika samochodowego, naprawy blacharskie), konieczność wykazania VAT nie wystąpi. Przy czym w tym przypadku fiskus może uznać, że nastąpiła zmiana ich przeznaczenia - nie zostaną one ostatecznie "skonsumowane" do wykonywania czynności opodatkowanych, co oznaczałoby konieczność zastosowania tu art. 91 ustawy o VAT. Tak więc, aby uniknąć sporu z fiskusem, w miesiącu wycofania samochodu z firmy, bezpieczniej jest skorygować VAT odliczony od tych wydatków. Dotyczy to jednak wyłącznie wydatków poniesionych w ostatnich 12 miesiącach. Dla wydatków poniesionych wcześniej tzw. "okres korekty" już upłynął i żadna korekta VAT nie będzie konieczna.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)