Poradnik VAT nr 5 (413) z dnia 10.03.2016

Obowiązki podatnika zwolnionego z VAT

Spółdzielnia mieszkaniowa w swoich zasobach posiada lokale mieszkalne i użytkowe (w tym garaże). Ze względu na niskie obroty z tytułu sprzedaży opodatkowanej zrezygnowaliśmy ze statusu czynnego podatnika VAT (złożyliśmy aktualizację VAT-R). Czy pomimo to, będąc podatnikiem zwolnionym z VAT, na wystawianych przez nas fakturach dokumentujących pobierane opłaty z tytułu użytkowania lokali użytkowych musimy wykazać podatek należny? Ponadto, czy mamy obowiązek prowadzenia ewidencji zakupu i sprzedaży?

Czynny podatnik VAT w szczególnych okolicznościach ma prawo do rezygnacji z opodatkowania i skorzystania ze zwolnienia z VAT. Zasady rezygnacji z opodatkowania reguluje art. 113 ust. 11 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem podatnik, który utracił prawo do zwolnienia z VAT lub zrezygnował z tego prawa może ponownie z niego skorzystać, nie wcześniej jednak niż po upływie roku licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnował. Dodatkowym warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest to, że wartość sprzedaży osiągnięta przez podatnika w ubiegłym roku (jak i bieżącym) nie mogła przekroczyć 150.000 zł. Oznacza to, że w przypadku podatników, którzy przykładowo od początku 2016 r. chcieliby korzystać ze zwolnienia podmiotowego, sprzedaż w 2015 r. nie mogła przekroczyć 150.000 zł.

Należy również pamiętać o dodatkowym ustawowym zastrzeżeniu, iż ze zwolnienia ze względu na wartość sprzedaży nie może korzystać podatnik wykonujący czynności określone w art. 113 ust. 13 pkt 1 i 2 ustawy o VAT, czyli m.in. odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, z wyjątkiem transakcji związanych z nieruchomościami, jeżeli czynności te nie mają charakteru czynności pomocniczych. Ponadto, podatnik VAT, który rezygnuje z rozliczania VAT, powinien złożyć do urzędu skarbowego druk aktualizacyjny VAT-R w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpił wybór zwolnienia (art. 96 ust. 12 ustawy o VAT).

Jeżeli powyższe warunki są spełnione, to podatnik może korzystać ze zwolnienia w VAT.

W takiej sytuacji zobowiązany jest on do prowadzenia ewidencji sprzedaży za każdy dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Stanowi o tym art. 109 ust. 1 ustawy. Prowadzenie tej ewidencji jest konieczne w celu ustalenia momentu, w którym wartość sprzedaży przekroczy kwotę uprawniającą podatnika do korzystania ze zwolnienia od podatku.

Ewidencja prowadzona przez podatnika korzystającego ze zwolnienia z VAT jest znacznie uproszczona w porównaniu z ewidencją, którą prowadzą czynni podatnicy VAT. Podatnik zwolniony z VAT jest obowiązany do ewidencjonowania sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed rozpoczęciem sprzedaży w dniu następnym. Jeżeli z ewidencji tej wynika, że wartość sprzedaży w kwocie 150.000 zł została przekroczona w danym dniu, to zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę. Opodatkowaniu podlega cała kwota uzyskana w wyniku tej sprzedaży, a nie tylko nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę.

Jeśli chodzi o dokumentowanie sprzedaży przez podatników zwolnionych z VAT to - co do zasady - nie mają oni obowiązku wystawiania faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej. Mimo to, zgodnie z art. 106b ust. 3 pkt 2, zobowiązani są do wystawienia faktury na żądanie nabywcy towaru i usługi. Fakturę taką należy wystawić, jeśli żądanie jej wystawienia zostanie zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Przykładowe wzory faktur dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl

Faktura dokumentująca dostawę towarów lub świadczenie usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT - jak wskazano w § 3 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur - powinna zawierać następujące elementy:

• datę wystawienia i kolejny numer,
   
• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
   
• nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
   
• miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
   
• cenę jednostkową towaru lub usługi,
   
• kwotę należności ogółem.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że u podatnika korzystającego ze zwolnienia z VAT, wartość sprzedaży netto jest równa wartości sprzedaży brutto, bowiem nie opodatkowuje jej podatkiem VAT. Dlatego też, do wyliczenia obrotu uprawniającego do zwolnienia z VAT przyjmuje się w całości kwoty uzyskane ze sprzedaży usług (i towarów) wykazywane w ewidencji sprzedaży.