Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 6 (941) z dnia 20.02.2017

Opłata reprograficzna a VAT - wyrok TSUE

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku C-37/16 z 18 stycznia 2017 r. odniósł się do kwestii opodatkowania VAT opłat reprograficznych pobieranych od producentów i importerów urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania oraz czystych nośników.

Sprawa dotyczyła polskiego Stowarzyszenia Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP (dalej: SAWP), które wystąpiło do Ministra Finansów o zajęcie stanowiska w ww. kwestii. W interpretacji indywidualnej z dnia 20 sierpnia 2012 r. Minister Finansów wskazał, że kwoty pobierane przez SAWP od producentów i importerów czystych nośników oraz urządzeń służących do utrwalania i zwielokrotniania stanowią zapłatę za korzystanie z praw autorskich lub praw pokrewnych związanych ze sprzedażą sprzętu do powielania i utrwalania utworów. Opłaty te należy uznać za wynagrodzenie za usługi świadczone przez podmioty praw autorskich i praw pokrewnych, i dlatego powinny one podlegać opodatkowaniu VAT.

SAWP skierowało sprawę na drogę sądową. Ostatecznie NSA postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE m.in. z następującym pytaniem prejudycjalnym:

"(...) Czy twórcy, artyści wykonawcy oraz inne uprawnione podmioty świadczą usługę w rozumieniu art. 24 ust. 1 i art. 25 lit. a) dyrektywy VAT na rzecz producentów i importerów magnetofonów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników, od których organizacje zbiorowego zarządzania pobierają na ich rzecz, ale we własnym imieniu, opłaty od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży? (...)"

Stanowisko TSUE

TSUE uznał za bezsporne, że transakcja będąca przedmiotem postępowania głównego nie stanowi dostawy towarów i rozważył, czy może być zakwalifikowana jako świadczenie usług. Trybunał uznał za konieczne dokonanie oceny, czy taka transakcja jest dokonywana odpłatnie. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 lit. c) dyrektywy VAT, aby takie świadczenie usług było objęte VAT, w każdym wypadku powinno być dokonywane odpłatnie.

TSUE przypomniał, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż świadczenie usług jest dokonywane odpłatnie tylko wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi faktyczne odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy.

Analizując sprawę opodatkowania opłat reprograficznych TSUE uznał, że nie wydaje się, aby istniał stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych pomiędzy podmiotami praw do zwielokrotniania lub ewentualnie organizacji zbiorowego zarządzania takimi prawami a producentami i importerami czystych nośników i urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania. Obowiązek uiszczania tych opłat został bowiem nałożony na producentów i importerów na podstawie prawa krajowego, które określa też wysokość tych opłat. Ponadto, zdaniem TSUE, obowiązku uiszczania opłat nie można uważać za wynikający ze świadczenia usługi, wobec której stanowiłby on bezpośrednie świadczenie wzajemne. Opłaty te mają bowiem na celu finansowanie godziwej rekompensaty na rzecz podmiotów praw do zwielokrotniania. Natomiast godziwa rekompensata nie jest bezpośrednim świadczeniem wzajemnym względem jakiegokolwiek świadczenia, lecz jest związana ze szkodą wynikającą dla tych podmiotów ze zwielokrotniania ich utworów bez ich zgody. W konsekwencji TSUE uznał, że transakcji takiej, jak będąca przedmiotem postępowania głównego, nie można uważać za dokonaną odpłatnie w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. c) dyrektywy VAT.

Ostatecznie TSUE orzekł:

"(...) Dyrektywę Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (...) należy interpretować w ten sposób, że podmioty praw do zwielokrotniania nie świadczą usług w rozumieniu tej dyrektywy na rzecz producentów i importerów czystych nośników oraz urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania, od których organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi pobierają na rzecz tych podmiotów, ale we własnym imieniu, opłaty od sprzedaży tych urządzeń i nośników (podkreśl. red.). (...)"