A A A

Poradnik VAT nr 1 (337) z dnia 10.01.2013

Korekta roczna podatku naliczonego

1. Odliczanie VAT w przypadku działalności mieszanej

W stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik ma obowiązek odrębnego określania kwot podatku naliczonego związanego z tymi dwoma grupami czynności.

W sytuacji gdy oprócz czynności opodatkowanych podatnik wykazuje również czynności zwolnione z VAT, najwięcej problemów związanych z prawidłowym rozliczaniem podatku stanowią zakupy związane z całością działalności firmy niedające się przypisać wyłącznie do jednej z ww. czynności. W przypadku gdy podatnik nie ma możliwości wyodrębnienia kwot podatku naliczonego, związanego z określonymi czynnościami - ma prawo pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego.

2. Wstępne rozliczanie podatku naliczonego

Szczegółowe zasady rozliczania podatku naliczonego w przypadku działalności mieszanej określone zostały w przepisie art. 91 ustawy o VAT.

Rozliczenie podatku naliczonego, którego nie można jednoznacznie przypisać do żadnej z kategorii sprzedaży: uprawniającej do odliczania VAT lub nieuprawniającej do odliczania, dokonywane jest częściowo, w ściśle określonej proporcji. Proporcję tę ustala się zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT, jako udział rocznego obrotu uzyskanego z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Odliczenie podatku VAT za pomocą wskaźnika proporcji jest dwuetapowe:

1) rozliczenie wstępne - czyli odliczanie VAT w ciągu roku z uwzględnieniem wskaźnika proporcji z roku ubiegłego,

2) rozliczenie roczne - skorygowanie wstępnego rozliczenia, z uwzględnieniem rzeczywistego wskaźnika proporcji za dany rok.

Oznacza to, że w momencie nabycia towaru lub usługi podatek rozliczany jest wstępnie w oparciu o współczynnik ustalony na podstawie obrotów osiągniętych w ubiegłym roku podatkowym, natomiast po zakończeniu roku, w którym dokonywane były zakupy, przeprowadzana jest korekta rozliczenia, w oparciu o faktyczną proporcję sprzedaży, jaką uzyskano w roku, w którym te zakupy były dokonywane.

Przy obliczaniu wskaźnika proporcji uwzględnia się następujące czynności:

1) w liczniku proporcji:

odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
wewnątrzwspólnotową dostawę towarów,
eksport towarów,
dostawę towarów lub świadczenie usług za granicą, które nie podlegają opodatkowaniu w Polsce, lecz dają prawo do odliczenia VAT naliczonego (art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT),
usługi, o których mowa w art. 86 ust. 9 ustawy o VAT, jeżeli miejscem ich świadczenia jest kraj trzeci lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych,
otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty przedmiotowe, mające bezpośredni wpływ na cenę opodatkowanych towarów i usług świadczonych przez podatnika;

2) w mianowniku proporcji:

czynności wymienione powyżej, w pkt 1,
czynności zwolnione z VAT.

Nie wlicza się natomiast:

dostawy towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli są zaliczane do środków trwałych podatnika - używanych przez podatnika na potrzeby jego działalności,
pomocniczych transakcji w zakresie nieruchomości i pomocniczych transakcji finansowych,
usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy,
czynności, które nie stanowią obrotu.

W wyniku nowelizacji ustawy o VAT, od 1 stycznia 2014 r. przy ustalaniu proporcji do obrotu nie będą wliczane kwoty podatku oraz

pomocnicze transakcje w zakresie nieruchomości i pomocnicze transakcje finansowe,
usługi wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41 ustawy, w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy.

Jak stanowi art. 90 ust. 10 ustawy o VAT, w przypadku gdy proporcja sprzedaży:

1) przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł - podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%;

2) nie przekroczyła 2% - podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

Przykład

W 2012 r. sprzedaż opodatkowana (netto) wyniosła 100.000 zł, natomiast sprzedaż zwolniona z VAT 8.500.000 zł.

Wskaźnik proporcji wylicza się następująco:

100.000	× 100% = 1,16%
100.000 + 8.500.000

Zgodnie z art. 90 ust. 4 ustawy o VAT, proporcję tę zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej. Zatem proporcja wyniosła 2%. Podatnik może w takim przypadku w ogóle nie odliczać w ciągu roku podatku VAT od wydatków związanych z działalnością mieszaną.

Ze względu na fakt, iż wskaźnik proporcji zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej, to sformułowanie zawarte w art. 90 ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT "proporcja przekroczyła 98%" oznacza, że powyższe regulacje dotyczą tylko tych podatników, u których wskaźnik proporcji z ubiegłego roku (w zaokrągleniu) wyniósł 99%.

Niestety, przepisy nie precyzują, czy podatnicy muszą w ciągu roku badać, czy kwota podatku niepodlegająca odliczeniu przy zastosowaniu wskaźnika proporcji przekroczyła wskazany limit 500 zł, czy też powinni to ustalić dopiero na koniec roku. Zatem podatnicy, u których limit ten zostanie przekroczony w ciągu roku, mogą mieć wątpliwości, czy do końca roku mają prawo nadal odliczać cały VAT od wydatków związanych z czynnościami mieszanymi.

Zdaniem redakcji, skoro ustawodawca regulację taką umieścił w art. 90 ustawy o VAT, a przepis ten odnosi się do ustalania wskaźnika proporcji z ubiegłego roku i do odliczania VAT w bieżącym roku, to kontrolowania kwoty odliczonego VAT podatnik powinien dokonywać w trakcie roku, a nie po jego zakończeniu. Bowiem gdyby zamiarem ustawodawcy było przeprowadzenie analizy dopiero na koniec roku, to powinien on stosowne regulacje zamieścić w art. 91 ustawy o VAT, dotyczącym korekty rocznej.

Ustalanie powyższego limitu na koniec roku mija się z celem, ponieważ wówczas dokonywana jest korekta roczna, z uwzględnieniem rzeczywistego wskaźnika proporcji.

W przypadku gdy kwota podatku naliczonego, niepodlegająca odliczeniu przy zastosowaniu wskaźnika proporcji z roku ubiegłego, w skali roku wyniesie co najmniej 500 zł, to - zdaniem redakcji - podatnik utraci prawo do pełnego odliczania VAT od wydatków związanych z działalnością mieszaną w momencie, kiedy limit ten zostanie osiągnięty. Jednocześnie w ciągu roku nie będzie trzeba korygować VAT za okres, kiedy podatnik odliczał cały VAT. Korekta ta będzie dokonana dopiero wraz z korektą roczną.

W wyjątkowych przypadkach, tj. gdy w poprzednim roku podatkowym podatnik nie prowadził działalności "mieszanej", albo gdy osiągnięte przez niego obroty nie przekraczały 30.000 zł lub też w sytuacji, gdy uznał, iż proporcja ustalona za poprzedni rok podatkowy w roku bieżącym byłaby dla niego niereprezentatywna - do rozliczania wstępnego może stosować proporcję wyliczoną szacunkowo, według prognozy ustalonej z naczelnikiem urzędu skarbowego.

Przykład

Podatnik prowadzący dotąd działalność opodatkowaną podatkiem VAT, od dnia 1 stycznia 2013 r. rozpoczął dodatkowo działalność zwolnioną z VAT. Dotychczas VAT naliczony od dokonywanych zakupów odliczany był przez podatnika w całości.

Według podatnika udział sprzedaży opodatkowanej w całkowitej sprzedaży do końca 2013 r. wyniesie około 75%. Po zatwierdzeniu tego współczynnika przez naczelnika urzędu skarbowego w formie protokołu podatnik do końca roku 2013 będzie odliczał 75% podatku naliczonego od zakupów, których nie będzie mógł jednoznacznie przypisać ani do działalności opodatkowanej (uprawniającej do odliczania całego VAT) ani do działalności zwolnionej (niepozwalającej w ogóle na odliczanie VAT).

3. Jak dokonuje się rocznej korekty?

Po zakończeniu roku podatkowego podatnik prowadzący działalność "mieszaną" jest zobowiązany do obliczenia struktury obrotów dla tego właśnie roku. Na jej podstawie podatnik powinien skorygować rozliczenie podatku za cały miniony rok podatkowy. Ta sama proporcja posłuży do wstępnego rozliczania podatku naliczonego w kolejnych miesiącach bieżącego roku podatkowego.

Uwaga

W deklaracji VAT za styczeń 2013 r. (I kwartał 2013 r.), podatnicy prowadzący działalność mieszaną skorygują VAT naliczony związany z tą działalnością odliczony w roku 2012, w oparciu o rzeczywistą proporcję obliczoną za ten właśnie rok.

Przykład

Podatnik w styczniu 2013 r. obliczył strukturę obrotów na podstawie danych za cały rok 2012. Wyniosła ona 75%. W 2012 r. stosował strukturę wynoszącą 85%. Zakładając, że podatnik nie dokonywał zakupu środków trwałych podlegających amortyzacji, a VAT naliczony od zakupów związanych z działalnością mieszaną w 2012 r. wyniósł 50.000 zł - korekta podatku odliczonego w roku 2012 będzie jednorazowa, w deklaracji za styczeń 2013 r., składanej do 25 lutego 2013 r. i wyniesie:

(50.000 zł × 75%) - (50.000 zł × 85%) = 37.500 zł - 42.500 zł = (-) 5.000 zł.

Ujemny wynik oznacza, że podatnik w deklaracji za styczeń 2013 r. będzie musiał pomniejszyć kwotę podatku naliczonego do odliczenia wykazując w poz. 54 druku VAT-7 kwotę 5.000 zł ze znakiem minus.

Uwaga

Obliczony za 2012 r. wskaźnik sprzedaży posłuży podatnikowi do wstępnego rozliczania podatku naliczonego związanego ze sprzedażą "mieszaną", od zakupów dokonywanych w 2013 r.

Korekta roczna ma charakter jednorazowy jedynie w odniesieniu do:

towarów niezaliczonych do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych w działalności gospodarczej,
środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15.000 zł.

Natomiast dla środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej przekraczającej 15.000 zł istotne są tzw. "okresy korekty". Wynoszą one odpowiednio:

1) 5 lat - okres ten dotyczy środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji, innych niż nieruchomości i prawa wieczystego użytkowania gruntów,

2) 10 lat - okres ten dotyczy nieruchomości (praw wieczystego użytkowania gruntów) nabytych od 1 maja 2004 r., z tym że, jeżeli ww. składniki majątku były nabyte w okresie od 1 maja 2004 r., lecz przed 1 czerwca 2005 r. - 10-letni okres korekty ma zastosowanie, gdy wartość początkowa przekracza 3.500 zł.

4. Korekta roczna w deklaracji podatkowej

W deklaracji podatkowej, w której podatnik rozlicza podatek VAT przewidziano odrębne rubryki, w których uwzględnia się roczne korekty podatku naliczonego (a także korekty związane ze zmianą przeznaczenia nabytych towarów i usług).

Uwaga

W części D.3. deklaracji VAT-7, VAT-7K i VAT-7D w rubrykach 53 i 54 wpisuje się odpowiednio korekty podatku naliczonego od nabycia środków trwałych oraz korekty podatku od pozostałych nabyć. Rubryki te nie są przeznaczone do korekt wynikających z bieżąco otrzymywanych faktur korygujących, te bowiem uwzględniane są bezpośrednio w części D.2. deklaracji VAT odpowiednio ze znakiem plus lub minus.

5. Korekta podatku naliczonego od zakupu środków trwałych

Jeżeli podatnik dokonuje zakupu środka trwałego o wartości początkowej przekraczającej 15.000 zł związanego zarówno z działalnością uprawniającą, jak i nieuprawniającą do dokonywania odliczenia podatku VAT, to w rozliczeniu za okres, w którym dokonał zakupu (bądź za jeden z dwóch okresów następnych) dokonuje wstępnego odliczenia podatku naliczonego w oparciu o strukturę sprzedaży z poprzedniego roku. Pierwszej korekty podatnik musi dokonać po zakończeniu roku, w którym nabyty środek trwały został oddany do używania, a kolejne korekty dokonywane są odpowiednio przez 9 kolejnych lat (w odniesieniu do nieruchomości) lub przez 4 lata (w odniesieniu do pozostałych środków trwałych).

Przykład

W 2011 r. podatnik dokonał zakupu maszyny o wartości netto 150.000 zł plus VAT naliczony w kwocie 34.500 zł. Podatnik miał prawo do obniżenia podatku należnego o część podatku naliczonego od dokonanego zakupu.

W miesiącu, w którym dokonał zakupu maszyny odliczył 75% podatku naliczonego (w oparciu o strukturę obliczoną za 2010 r.). Odliczenie w roku zakupu, tj. w 2011 r. wyniosło:

34.500 zł × 75% = 25.875 zł.

Wydatek zaksięgowany został jako inwestycja rozpoczęta. Maszyna została oddana do użytkowania dopiero w lutym 2012 r. W związku z powyższym pierwsza korekta zostanie dokonana dopiero po zakończeniu roku 2012, a więc w rozliczeniu za styczeń 2013 r. i dotyczyć będzie jednej piątej kwoty podatku naliczonego.

W 2012 r. udział sprzedaży opodatkowanej w sprzedaży ogółem wyniósł 50%. Za ten rok zatem podatnik mógł odliczyć tylko:

34.500 zł × 50% = 17.250 zł.

W rozliczeniu za styczeń 2013 r. podatnik będzie musiał skorygować "in minus" podatek naliczony odliczony od zakupu maszyny o kwotę:

(17.250 zł - 25.875 zł) / 5 = (-) 1.725 zł.

W podobny sposób przebiegać będzie korekta w kolejnych czterech latach podatkowych.

Aby podatnik mógł po zakończeniu roku dokonać w sposób prawidłowy korekty podatku naliczonego odliczanego według określonej proporcji, powinien:

obliczyć za miniony rok całkowitą wartość podatku naliczonego związanego z czynnościami zarówno dającymi, jak i niedającymi prawo do odliczenia podatku, wydzielając przy tym kwoty związane z nabyciem środków trwałych podlegających amortyzacji,
wyliczyć proporcję - czyli udział czynności dających prawo do odliczenia podatku naliczonego do wartości obrotu podatnika w całym zakończonym roku podatkowym, w którym dokonywane były zakupy,
w oparciu o tak wyliczoną proporcję obliczyć jaką kwotę podatku naliczonego podatnik miał faktycznie prawo odliczyć w danym roku podatkowym; pozwoli to ustalić różnicę pomiędzy tak wyliczoną kwotą a kwotą, którą podatnik w ciągu roku faktycznie odliczał na podstawie wstępnej proporcji stosowanej przy dokonywaniu zakupu,
na podstawie takiego wyliczenia, w pierwszej deklaracji składanej po zakończeniu roku, podatnik dokona stosownej korekty podatku naliczonego, przy czym w stosunku do kwot podatku naliczonego związanego z zakupem środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych korekta dotyczy tylko 1/5, a w przypadku nieruchomości 1/10 podatku naliczonego.

Przykład

Podatnik w 2012 r. dokonał zakupu środków trwałych podlegających amortyzacji, które związane są zarówno ze sprzedażą opodatkowaną, jak i zwolnioną od podatku:

w lutym 2012 r. zakupiona została maszyna produkcyjna za kwotę netto 20.000 zł plus VAT 4.600 zł;
w październiku 2012 r. zakupiono samochód osobowy za kwotę netto 60.000 zł plus VAT 13.800 zł, przy czym odliczenie VAT ograniczone zostało ustawowo do kwoty 6.000 zł.

Współczynnik wskazujący na udział sprzedaży dającej prawo do odliczenia podatku w sprzedaży ogółem za poprzedni rok podatkowy, tj. za rok 2011 (obliczony zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT) wyniósł 89%.

Łącznie z tytułu zakupu środków trwałych spółka w roku 2011 odliczyła:

(4.600 zł + 6.000 zł) × 89% = 9.434 zł.

Po zakończeniu roku firma obliczyła proporcję za 2012 r. i okazało się, że wyniosła ona 70%.

W związku z tym w deklaracji składanej za styczeń 2013 r. spółka będzie miała obowiązek dokonania stosownej korekty podatku naliczonego podlegającego odliczeniu. Korekta obejmuje 1/5 kwot dotyczących zakupów dokonanych w lutym i październiku.

Kwota podlegająca odliczeniu z uwzględnieniem proporcji za 2012 r. wyniosła:

(4.600 zł + 6.000 zł) × 70% = 7.420 zł.

Różnica wynosi:

7.420 zł - 9.434 zł = (-) 2.014 zł,

a 1/5 z tej różnicy: (-) 402,80 zł.

Oznacza to, że w pozycji 53 deklaracji VAT-7 ("Korekta podatku naliczonego od nabycia środków trwałych") podatnik wykazać powinien kwotę (-) 403,00 zł.

6. Jak rozliczyć podatek naliczony od nakładów inwestycyjnych?

Podatnik VAT ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od dokonywanych zakupów, o ile zakupy te związane są z obecnie prowadzoną bądź planowaną działalnością opodatkowaną. Prawo to przysługuje również w odniesieniu do tzw. inwestycji w toku. Jeżeli podatnik dokonuje zakupów inwestycyjnych - w określonym momencie nabywa prawo do dysponowania towarem jak właściciel i otrzymuje fakturę VAT. Jeżeli nawet dokonany zakup nie zostaje natychmiastowo zaliczony do środków trwałych, to i tak w świetle przepisów ustawy o VAT podatnik nabywa prawo do niezwłocznego odliczenia kwoty podatku VAT, wynikającej z faktury dokumentującej dokonany zakup.

Podatek VAT od dokonywanych zakupów inwestycyjnych rozliczany jest wstępnie na zasadach analogicznych do pozostałych zakupów. Zatem w przypadku gdy podatnik dokonuje zakupów inwestycyjnych, przy czym inwestycja ta po oddaniu do użytkowania będzie służyła zarówno sprzedaży opodatkowanej, jak i zwolnionej, to w kolejnych miesiącach i latach, w których dokonywane są zakupy, podatnik odlicza część podatku naliczonego odpowiadającą udziałowi sprzedaży opodatkowanej w sprzedaży ogółem w roku poprzedzającym rok, w którym dokonywane są zakupy.

Przykład

Podatnik prowadzący działalność mieszaną dokonywał na przestrzeni kilku lat nakładów inwestycyjnych związanych z budową budynku usługowego. W roku 2010 wydatkował na ten cel kwotę 80.000 zł plus 10.000 zł VAT, z czego odliczył 7.000 zł, ponieważ struktura sprzedaży za 2009 r. wynosiła 70%.

W 2011 r. wydatki inwestycyjne wyniosły 400.000 zł netto plus VAT w kwocie 70.000 zł. Podatnik odliczył kwotę 52.500 zł, gdyż struktura sprzedaży za rok 2010 wyniosła 75%.

Budynek został wpisany do ewidencji środków trwałych w styczniu 2012 r.

Pierwsza korekta roczna podatku naliczonego od wybudowanego obiektu będzie dokonana w rozliczeniu za styczeń 2013 r. i dokonywana będzie przez 9 kolejnych lat.

W roku 2012 struktura sprzedaży wyniosła 80%. Podatnik w stosunku do wybudowanego obiektu dokonał następujących obliczeń:

VAT naliczony od dokonanych zakupów inwestycyjnych - 80.000 zł,
VAT odliczony w latach 2010-2011 - 59.500 zł,
VAT przysługujący do odliczenia według proporcji za 2012 r.:

80.000 zł × 80% = 64.000 zł,

1/10 z różnicy pomiędzy kwotą przysługującą do odliczenia a kwotą faktycznie odliczoną (64.000 zł - 59.500 zł)/10 = 450 zł.

Kwotę tę podatnik wykaże w deklaracji za styczeń 2013 r.

Przy założeniu, że proporcja sprzedaży w 2013 r. spadnie do 50%, podatnik będzie zobowiązany do dokonania w deklaracji za styczeń 2014 r. następującej korekty:

[(80.000 zł × 50%) - 59.500 zł]/10 = (40.000 zł - 59.500 zł)/10 = (-) 1.950 zł.

Na tych samych zasadach podatnik będzie dokonywał korekty w kolejnych latach aż do zakończenia dziesięcioletniego okresu.