Dokumentowanie sprzedaży lokalu mieszkalnego na rzecz małżonków

Na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podatnik, co do zasady, jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 ustawy o VAT, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

W art. 106b ust. 2 tej ustawy wskazano również, że podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3. W tych przypadkach zasadą jest brak obowiązku wystawiania faktur. Wyjątkiem jest sytuacja, w której nabywca zażąda wystawienia faktury, a żądanie zostanie zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty (art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT).

Natomiast dane, jakie powinna zawierać faktura, zostały określone w art. 106e ustawy o VAT. Z przepisu tego wynika, że faktura powinna zawierać m.in. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy oraz numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Ustawodawca w żadnym z przepisów ustawy o VAT nie określa odrębnych uregulowań odnoszących się do faktury wystawianej w przypadku, gdy po stronie nabywcy występuje więcej niż jeden podmiot. Oznacza to, że nie ma przeszkód prawnych, aby na fakturze jako nabywcę wymienić więcej niż jedną osobę.

Zdaniem organów podatkowych: "(...) nabywcą towaru czy usługi może być więcej niż jedna osoba, jednak dane zawarte w fakturze muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację stron transakcji gospodarczej, zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy. Z powyższego wynika, że może być wystawiona jedna faktura dla kilku podmiotów, przy czym każdy z nabywców jest uprawniony do otrzymania egzemplarza faktury. Jednocześnie w przypadku nabycia tej samej rzeczy czy też usługi przez kilku nabywców, na fakturze muszą być wpisane imiona, nazwiska lub nazwy każdego nabywcy oraz ich adresy, a ponadto numer NIP-u każdego nabywcy, jeśli prowadzi działalność gospodarczą. Wobec powyższego, w przypadku transakcji, w której po stronie nabywcy występuje kilku współwłaścicieli (użytkowników), faktura potwierdzająca dokonanie sprzedaży na ich rzecz może być wystawiona na wszystkich współwłaścicieli (użytkowników) jako osobnych nabywców, z których każdy (jeśli jest podmiotem gospodarczym) może być identyfikowany, oprócz imienia i nazwiska, odrębnym numerem identyfikacji podatkowej (...)". Tak wyjaśnił przykładowo Dyrektor KIS w interpretacjach indywidualnych z dnia 10 marca 2021 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.782.2020.1.KK oraz z dnia 9 marca 2018 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.45.2018.1.OS.

W zakresie wystawienia faktury na dane obojga małżonków (gdy jeden z nich prowadzi działalność gospodarczą, a faktura dotyczy towaru/usługi związanej z tą działalnością) wypowiedział się również Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 17 marca 2021 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.6.2021.1.AMO. Interpretacja dotyczyła faktury za eksploatację lokalu mieszkalnego. Dyrektor KIS wyjaśnił w niej, że:

"(...) jeżeli jeden z małżonków jest podatnikiem zidentyfikowanym na potrzeby podatku VAT i lokal mieszkalny będzie służył wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, to prawidłowe będzie ujęcie na fakturze za eksploatację lokalu mieszkalnego danych firmy z działalności gospodarczej jednego z małżonków (...) dotyczące numeru, za pomocą którego nabywca towarów i usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Jednakże (...) skoro w spółdzielni obowiązuje regulamin o zasadach ustalania opłat za użytkowanie lokali, zgodnie z którym małżonkowie, którzy wspólnie nabyli lokal mieszkalny, otrzymują fakturę wystawioną na obojga małżonków, nie ma przeszkód, aby na fakturze za eksploatację lokalu mieszkalnego (...) znalazły się dane obojga małżonków wraz z numerem NIP małżonka prowadzącego działalność gospodarczą (...)".

Zgodnie z art. 109 ust. 3 ustawy o VAT czynni podatnicy VAT są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą dane pozwalające na prawidłowe rozliczenie podatku i sporządzenie informacji podsumowującej, w szczególności dane dotyczące:

1) rodzaju sprzedaży i podstawy opodatkowania, wysokości kwoty podatku należnego, w tym korekty podatku należnego, z podziałem na stawki podatku,

2) kwoty podatku naliczonego obniżającego kwotę podatku należnego, w tym korekty podatku naliczonego,

3) kontrahentów,

4) dowodów sprzedaży i zakupów.

Ewidencja ta prowadzona jest w formie elektronicznej przy użyciu programów komputerowych. Jednocześnie, każdy czynny (niekorzystający ze zwolnienia z VAT) podatnik VAT, niezależnie od tego czy w danym okresie rozliczeniowym wykonał jakąkolwiek czynność podlegającą opodatkowaniu, czy też nie, ma obowiązek złożenia deklaracji. Na mocy art. 99 ust. 1-3 oraz ust. 11b ustawy o VAT, deklaracje podatkowe określone w tym przepisie składa się wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu (lub kwartale w przypadku deklaracji kwartalnych).

Zatem czynni podatnicy VAT mają obowiązek przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej pliku JPK_VAT, który składa się z części ewidencyjnej i deklaracyjnej (w formie JPK_V7M/JPK_V7K). Jak wynika bowiem z art. 109 ust. 3b ustawy o VAT, podatnicy, o których mowa w art. 99 ust. 1, są obowiązani przesyłać, na zasadach określonych w art. 99 ust. 11c, za każdy miesiąc do urzędu skarbowego, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ewidencję łącznie z deklaracją podatkową, w terminie do złożenia tej deklaracji.

Sposób wypełniania pliku JPK_VAT z deklaracją określa z kolei rozporządzenie w sprawie JPK_VAT z deklaracją. Objaśnienia, co do sposobu wypełniania i miejsca składania deklaracji oraz sposób wykazywania danych w ewidencji przesyłanej zgodnie z art. 109 ust. 3b i 3c ustawy, zawarte są w załączniku do tego rozporządzenia.

Sposób ujęcia faktury w pliku JPK_VAT, gdy na fakturze znalazły się dane dwóch nabywców został przedstawiony w wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów zawartych na stronie internetowej https://www.podatki.gov.pl/jednolity-plik-kontrolny/pytania-i-odpowiedzi/faktury/jak-w-jpk_vat-ujac-fakture-wystawiona-na-wiecej-niz-jednego-nabywce/. Pomimo, że wyjaśnienia dotyczą ujmowania faktur w pliku JPK_VAT, to zdaniem redakcji, analogicznie postępujemy w ewidencjonowaniu faktury w pliku JPK_VAT z deklaracją.

» Nabywcy to podmioty prowadzące działalność gospodarczą

"(...) W przypadku gdy sprzedawca zna udział przypadający na poszczególnych nabywców ujętych na fakturze, to wtedy każdego nabywcę należy wykazać w odrębnej pozycji w JPK_VAT z przypisanym tym samym nr faktury oraz przypadającą na niego sumą wartości sprzedaży netto z podziałem na stawki oraz kwotą podatku przypadającą na tego nabywcę.

(...) Gdy sprzedawca nie zna wartości przedmiotu transakcji przypadającej na poszczególnych nabywców, to wykazuje każdego kontrahenta w odrębnej pozycji w JPK_VAT, a w polach z kwotą sprzedaży netto w podziale na stawki oraz kwotą podatku przypisuje wartości w równej wysokości do każdego z kontrahentów (tj. całą kwotę sprzedaży z faktury dzieli w równych częściach na liczbę ujętej na niej nabywców) (...)".

Powyższe zostało również potwierdzone w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 9 czerwca 2023 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.192.2023.2.AMA. Czytamy w niej również: "(...) Ponieważ, jak wskazali Państwo w opisie sprawy, małżonkowie będący nabywcami materiałów budowlanych, są podatnikami prowadzącymi działalność i nie znają Państwo wartości przedmiotu transakcji przypadającej na poszczególnych małżonków, powinni Państwo wykazać każdego z małżonków (jako odrębnych kontrahentów) w odrębnej pozycji w JPK_VAT, a w polach z kwotą sprzedaży netto w podziale na stawki, kwotą podatku i kwotą należności ogółem powinni Państwo przypisać wartości w równej wysokości do każdego z nich, tj. po 50% (...)".

» Nabywcy to osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej

"(...) Taka sprzedaż może zostać wykazana w JPK_VAT zbiorczo wraz z innymi tego typu transakcjami w pozycji np. raport okresowy, z wpisem w polu NIP »BRAK«. Gdy sprzedawca ujmuje jednak odrębnie w JPK_VAT taką fakturę, to winien wpisać ją w jednej pozycji (tylko raz); w polu NIP wpisać »BRAK«; w polach z nazwą i danych nabywcy wykazać dane jednego z nabywców - osoby fizycznej z faktury; wartości wskazuje się w całości tak jak na fakturze (...)".

» Nabywcy to zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej

"(...) W takim przypadku każdy podmiot gospodarczy (przedsiębiorcę) należy ująć oddzielnie z przypadającymi mu w udziale wartościami sprzedaży, bądź - gdy sprzedawca nie zna tego udziału - po równej wysokości. Z kolei wartość faktury przypadająca na osoby fizycznej nieprowadzące działalności należy wykazać łącznie w jednej zbiorczej pozycji, z wpisem w polu NIP »BRAK« (podkreślenie redakcji) (...)".