Poradnik VAT nr 12 (276) z dnia 20.06.2010

Czy stawki VAT w 2011 r. ulegną zmianie?

1. Czasowy zakres stosowania niektórych obniżonych stawek VAT

Tytułowe zagadnienie rodzi wątpliwości, o czym świadczą napływające od naszych Czytelników pytania. Problem dotyczy przede wszystkim płodów rolnych i innych towarów wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 74, poz. 444 ze zm.), na które mocą art. 2 ww. ustawy stawka 3% obowiązuje tylko do końca 2010 r. Ponadto dotyczy on towarów i usług wymienionych w rozdziale 12 rozporządzenia w sprawie VAT, zatytułowanym „Czasowe obniżenie stawek podatku do wysokości 7%, 3% oraz 0% oraz warunki stosowania obniżonych stawek", którego zakres obowiązywania skończy się z dniem 31 grudnia 2010 r. W rozdziale tym umieszczono zapisy uprawniające do stosowania w okresie do 31 grudnia 2010 r. obniżonych stawek:

• 7% - w stosunku do robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego oraz dostawy obiektów budownictwa,

• 3% - w stosunku do trzmieli, stawonogów i nicieni,

• 0% - w stosunku do dostaw w kraju, wewnątrzwspólnotowego nabycia i importu książek i czasopism specjalistycznych.

Ograniczone czasowo obowiązywanie ww. przepisów wynika z faktu, iż na mocy dyrektywy 2007/75/WE z dnia 20 grudnia 2007 r., zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do niektórych przepisów tymczasowych dotyczących stawek podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L nr 346/13), Polska uzyskała zgodę na przedłużenie obniżonych stawek w odniesieniu do niektórych towarów i usług w terminie do 31 grudnia 2010 r. Po tym dniu, jeśli przepisy w tym zakresie nie ulegną zmianie, obniżona stawka na ww. towary i usługi będzie wynikała jedynie z przepisów ustawy o VAT, które nie mogą w tym zakresie pozostawać w sprzeczności z zapisami dyrektywy w sprawie VAT.

2. Skutki wynikające z wygaśnięcia prawa do stosowania obniżonych stawek VAT

Powstają obawy, iż wzrost stawek, o którym mowa, przełoży się na znaczący wzrost kosztów utrzymania. W kwietniu 2010 r. do Ministra Finansów wpłynęła w związku z tym interpelacja nr 15591, w której postawiono pytanie, czy rząd podejmie kroki aby utrzymać obecnie obowiązujące stawki VAT na żywność, książki i mieszkania.

Oto fragment odpowiedzi, jakiej udzielił w tym względzie podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Maciej Grabowski, ogłoszonej 6 maja 2010 r.:

„(...) Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami uzyskane przez Polskę w traktacie akcesyjnym okresowe derogacje dotyczące podatku VAT (przedłużone w wyniku bardzo trudnych negocjacji w 2007 r. na kolejne 3 lata) w zakresie:

1) stawki 0% VAT na dostawę książek i czasopism specjalistycznych,

2) stawki 7% VAT na dostawę przed pierwszym zasiedleniem budynków mieszkalnych oraz świadczenie usług związanych z budową, remontem i przebudową budynków mieszkalnych wykraczających poza budownictwo społeczne,

3) stawki 3% VAT w odniesieniu do dostawy środków spożywczych,

- obowiązują do dnia 31 grudnia 2010 r.

Należy wyjaśnić, iż dyrektywa 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej nie przewiduje trybu występowania państw członkowskich o przedłużenie derogacji akcesyjnych w zakresie stawek VAT, a zatem jedyną możliwością przedłużenia derogacji byłaby zmiana tej dyrektywy. Ponieważ inicjatywa legislacyjna w zakresie zmiany dyrektywy przysługuje wyłącznie Komisji Europejskiej, minister finansów, mając na względzie m.in. kwestie społeczne wynikające z wygasania ww. derogacji, wystąpił do Komisji Europejskiej z prośbą o przygotowanie propozycji legislacyjnej, która umożliwiłaby stosowanie przez Polskę derogacji w ww. zakresie również po 31 grudnia 2010 r. Mając jednakże na uwadze duże trudności z uzyskaniem okresowego przedłużenia ww. derogacji w 2007 r. (zmiana dyrektywy wymaga zgody wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej), trudno na tym etapie wyrokować o tym, jaka zostanie przez Komisję Europejską podjęta decyzja."

Uwaga

Jeśli nie uda się wynegocjować przedłużenia stosowania obniżonych stawek VAT, oznaczać to będzie w praktyce wzrost z dniem 1 stycznia 2011 r. stawek podatkowych:

• w odniesieniu do towarów wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. (produkty rolne), a także w § 38 rozporządzenia w sprawie VAT z 3% do 7%, jeśli tylko towary te wymienione są w załączniku nr 3 do ustawy o VAT,

• w stosunku do robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego oraz dostawy obiektów budownictwa, w zakresie w jakim nie spełniają one definicji obiektów budownictwa społecznego z 7% do 22%,

• w stosunku do książek i czasopism specjalistycznych ze stawki 0% do stawki 7% stosownie do poz. 48 i 49 załącznika nr 3 do ustawy o VAT. 

Przypomnijmy przy tym, iż przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym w myśl art. 41 ust. 12a ustawy o VAT rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 - wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym określonego w art. 41 ust. 12a nie zalicza się:

1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m²;

2) lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m².

Uwaga

W przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej limity określone w art. 41 ust. 12b, stawkę 7% stosować się będzie tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej.

Warto zauważyć, że dostawcy (usługodawcy) na ogół nalegają, aby w zawieranych umowach umieszczać zastrzeżenie, iż podatek należny od dokonanej transakcji będzie ustalany według stawki obowiązującej w momencie powstania obowiązku podatkowego.

W przypadku, gdy przed dokonaniem dostawy (świadczeniem usług) uiszczana jest zaliczka (przedpłata), wówczas obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej uiszczenia. Jeśli wzrost stawek podatkowych z dniem 1 stycznia 2011 r. będzie miał istotnie miejsce w tak znaczącym zakresie, nabywcy będą mogli zmniejszyć ewentualne obciążenie podatkiem VAT, jeśli tylko przed końcem 2010 r. uiszczą zaliczki na poczet nabywanych towarów i usług.