Skutki zastosowania błędnej stawki VAT na fakturze

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o VAT w związku z jej art. 146a pkt 1 w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., sprzedaż towarów i usług podlega opodatkowaniu stawką podstawową 23%. Dla pewnych towarów i usług ustawodawca przewidział jednak niższe stawki podatkowe - 8%, 5%, 0% oraz zwolnienie z opodatkowania.

Jeśli dany towar lub usługa nie są wymienione w przepisach szczególnych ustawy o VAT lub rozporządzenia - jako podlegające obniżonej stawce VAT lub zwolnieniu z VAT - to przy ich sprzedaży należy zastosować stawkę podstawową 23%.

Uwaga

Obowiązek określenia dla danego towaru czy usługi prawidłowej stawki VAT spoczywa zawsze na podatniku - dostawcy towaru czy usługi.

Określając nazwy towarów i usług o obniżonych stawkach podatku, prawodawca w zdecydowanej większości posiłkuje się symbolami Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W niektórych jednak przypadkach ustawodawca nie używa symboli statystycznych określając innymi cechami towary (usługi) o obniżonych stawkach, czy też np. usługi objęte zwolnieniem z VAT.

Wszelkie wątpliwości dotyczące poprawności stosowanych stawek podatkowych powinny być rozstrzygane bezpośrednio przez podatnika dokonującego sprzedaży. Działanie w dobrej wierze i sprzedaż towaru według stawki wynikającej z faktury zakupu, przy założeniu że już producent błędnie sklasyfikował sprzedawany wyrób, wywoła skutki u wszystkich kolejnych sprzedawców tego wyrobu.

Na przełomie roku 2010 i 2011 ze względu na zmianę wysokości stawek podatku VAT podatnicy bardzo często "asekuracyjnie" jeszcze w grudniu 2010 r. wystawiali faktury przy zastosowaniu nowej - obowiązującej od 2011 r. stawki VAT. Nasi Czytelnicy mają więc wątpliwości, czy faktura z zawyżoną stawką podatku VAT jest dokumentem prawidłowym w świetle obowiązujących przepisów i czy jej wystawienie, bądź też odliczenie podatku naliczonego z takiej faktury, nie będzie kwestionowane przez organy podatkowe.

Zastosowanie błędnej stawki VAT przez dostawcę towaru czy usługi wywołać może dotkliwe skutki w podatku VAT. Wszystko jednak zależy od tego, czy stawka została zawyżona czy zaniżona. Zawyżenie stawki VAT wywołuje jedynie ten skutek, że wyrób ostatecznie sprzedawany jest po wyższej cenie, natomiast zaniżenie stawki spowodować może w konsekwencji zaniżenie zobowiązania podatkowego, powstanie zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.

Należy jednak mieć na uwadze, iż zawyżenie stawki VAT na fakturze zobowiązuje sprzedawcę do odprowadzenia podatku w większej wysokości, niż to wynika z obowiązujących przepisów. Zgodnie bowiem z art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

Jeżeli więc podatnik wystawił fakturę VAT ze stawką wyższą od stawki obowiązującej na dany towar lub usługę, wówczas niezależnie od tego, że podatek ten został zawyżony, to podatnik ma obowiązek odprowadzenia do budżetu podatku należnego w takiej wysokości, jaka wynika z wystawionej faktury VAT.

Problemem może być sytuacja, w której podatnik opodatkował według stawki 0% sprzedaż, która zgodnie z przepisami podlega zwolnieniu z VAT. Taka czynność z pozoru nie rodzi żadnych konsekwencji finansowych po stronie wystawcy faktur, ponieważ nie występuje tu podatek należny, a w związku z tym budżet nie ponosi z tego tytułu żadnych strat finansowych.

Warto jednak pamiętać, że sprzedaż zwolniona z VAT nie uprawnia podatnika do odliczania podatku naliczonego związanego z tą sprzedażą. Jeżeli więc podatnik dokonywał zakupów towarów i usług związanych ze sprzedażą zwolnioną z VAT, którą błędnie opodatkował stawką 0%, i odliczył podatek VAT od tych zakupów - to taka sytuacja spowodowała powstanie zaległości podatkowej za dany okres rozliczeniowy. W takim przypadku podatnik musi skorygować deklaracje VAT za okres, w którym nieprawidłowo dokumentował wykonywane czynności i w deklaracjach tych nie powinien być wykazany podatek naliczony do odliczenia.

Również wówczas, gdy poza czynnościami zwolnionymi, podatnik wykonywał czynności opodatkowane VAT, powinien zwrócić uwagę na te zakupy, które związane były z obydwoma rodzajami działalności i których nie można było jednoznacznie przypisać do żadnego z tych rodzajów. W takim przypadku przysługiwało mu bowiem tylko częściowe prawo do odliczenia podatku naliczonego, na podstawie art. 90 ustawy o VAT. Także i wówczas konieczne będą odpowiednie korekty podatku naliczonego podlegającego odliczeniu.

Sam fakt błędnego zafakturowania czynności (jako opodatkowanej stawką 0% zamiast zwolnionej z VAT) nie wywoła zatem u wystawcy skutków w postaci zobowiązania podatkowego, natomiast jest niezwykle istotny dla prawidłowości rozliczeń podatku naliczonego.

W przypadku błędnie zastosowanej stawki VAT podatnik (wystawca) może skorygować wystawioną fakturę. Jeżeli stawka VAT została zawyżona, po stronie wystawcy faktury nie wystąpią żadne skutki finansowe, nawet jeżeli faktura nie zostanie skorygowana. Organy podatkowe natomiast zakwestionują z całą pewnością fakturę VAT, w której stawka podatku została zaniżona.

Aby skutecznie poprawić błąd polegający na zastosowaniu do danej sprzedaży zawyżonej stawki VAT, sprzedawca powinien przede wszystkim wystawić faktury korygujące do wszystkich błędnie wystawionych faktur VAT. Wystawione faktury korygujące przesłać należy do nabywcy, który zmniejszy na ich podstawie podatek naliczony w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał faktury korygujące (art. 86 ust. 10a).

W sytuacji gdy stwierdzono pomyłkę na fakturze pierwotnej, skutkującej zawyżeniem kwoty podatku należnego, obniżenia podstawy opodatkowania podatnik dokonuje pod warunkiem posiadania, przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, w którym nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, potwierdzenia otrzymania korekty faktury przez nabywcę. Jeżeli natomiast podatnik uzyska potwierdzenie otrzymania przez nabywcę towaru lub usługi korekty faktury po terminie złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, to będzie mógł uwzględnić korektę faktury za okres rozliczeniowy, w którym potwierdzenie to uzyskał.

Sprzedawca nie ma w takim przypadku prawa korygowania złożonych pierwotnie deklaracji. Skoro bowiem na pierwotnej fakturze wpisano zawyżoną stawkę VAT, to podatnik (wystawca faktury) był zobowiązany do odprowadzenia tego zawyżonego podatku, a nabywca miał prawo do jego odliczenia.

Korekta rozliczenia dokonywana jest zatem w bieżąco składanej deklaracji.

W odróżnieniu od reguł dotyczących obniżenia podatku, zawartych w art. 29 ust. 4a-4c, ustawa o VAT nie precyzuje zasad dotyczących przypadków, gdy podatnik jest zobowiązany do podwyższenia VAT. Logiczne jest jednak to, że w przypadku zaniżenia stawki VAT w fakturze pierwotnej, a co za tym idzie zaniżenia zobowiązania podatkowego, skorygowana faktura powinna być ujęta w deklaracji podatkowej za okres wystawienia faktury pierwotnej.

Odpowiedzialnym za wystawienie faktury VAT jest zawsze sprzedawca. To na nim ciąży obowiązek wpisania na fakturze wymaganych danych, w szczególności: daty dokonania sprzedaży, ceny jednostkowej bez podatku, podstawy opodatkowania, stawki i kwoty podatku oraz danych dotyczących podatnika i nabywcy.

Jeśli nabywca otrzymał fakturę, która zawiera pomyłki dotyczące jakiejkolwiek informacji wiążącej się ze sprzedawcą lub nabywcą lub oznaczeniem towaru i usługi, z wyjątkiem danych określonych w § 5 ust. 1 pkt 6-12, ma prawo wystawić notę korygującą. Wśród wyjątków, których skorygowanie poprzez wystawienie noty korygującej jest niemożliwe, jest stawka i kwota podatku VAT. Nabywca nie posiada zatem uprawnienia do skorygowania stawki podatku VAT poprzez wystawienie noty korygującej. To na wystawcy faktury ciąży obowiązek podania prawidłowej stawki podatku VAT oraz prawidłowe sklasyfikowanie świadczonych usług. Nabywca nie jest obowiązany do weryfikacji stawki podatku VAT na otrzymanych fakturach. Może jedynie zwrócić się z prośbą do wystawcy o sprawdzenie jej poprawności, w przypadku wątpliwości.

Uwaga

Bez względu na fakt, iż na fakturze zawyżona została stawka podatkowa - nabywca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego w kwocie wykazanej na fakturze, oczywiście jeśli tylko zakup związany był z działalnością opodatkowaną. Żaden z przepisów ustawy o VAT - w tym art. 88 ust. 3a ustawy o VAT - nie wymienia przypadku otrzymania faktury z zawyżoną stawką podatku VAT - jako przypadku pozbawiającego podatnika (nabywcę) do odliczenia podatku naliczonego.

Wyjątkiem byłaby sytuacja, w której wystawca opodatkowałby dostawę co do zasady zwolnioną z VAT lub niepodlegającą opodatkowaniu. W takim bowiem przypadku wystawca musiałby odprowadzić VAT należny (cyt. art. 108 ust. 1 ustawy o VAT), natomiast nabywca nie miałby prawa do odliczenia tego podatku, bowiem zabrania tego art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT.